Дыбыс үндестігі

Ауызекі сөйлеу кезінде дыбыстар бір-бірімен үндесіп, ыңғайласа айтылады. Мысалы: жанбады - жамбады, жанған - жаңған. Айтылуда б дыбысының әсерінен (б айтылуы жағынан ерін дыбысы) н дыбысы еріндік м дыбысына өзгерсе, екінші мысалда ғ тіл арты дыбысын тіл алды дыбысын тіл арты дыбысына ауыстырып тұр.
Дауыссыз дыбыстардың бір – біріне әсер етіп, үйлесе, үндесе айтылуы дыбыс үндестігі деп аталады
Дыбыс үндестігін «ықпал» деп атайды. Ықпалдың қазақ тілінде үш түрі бар.
1) Ілгерінді ықпал-қатар келган екі дыбыстың алдыңғысының соңғысына әсер етуі. Мысалы: Қарагөз – Қаракөз
2) Кейінді ықпал – қатар келаган екі дыбыстың соңғысының өзінен бұрынғы дыбысқа әсер етуі. Мысалы: аяқ – аяғы, төк – төге.
3) Тоғыспалы ықпал – қатар келген екі дыбыстың бір – біріне ілгерінді – кейінді ықпал етіп өзгеріске ұшырауы. Масалы:
Жазылуы Айтылуы
Досжан Дошшан
Есжан Ешшан
Есен келді Есенгелді
Жиенқул Жиенғұл

1. Көп нүктенің орнына тұсындағы қосымшалардың тиістісін қойып жаз.

1. Ауыл... маңы, бала... ойыншығы, көкек... дауысы -ның, -нің, -дың, -дің, -тың
2. Қырман ... бару, мектеп ... келу, қуыршақ... кигізу, кеме...міну -ға, -ге, -қа, -ке
3. Жұмыс... келу, үлкен... үйрену, жүн... тоқу, -нан, -нен, -дан, -ден

2. Түбірге әр буында дұрыс қою арқылы нақыл сөз шығар.

1) Отан/ы/ сүю/ды/ -- от/та/бас/нан бас/ла/ды
2) Біл/қан/ді шық/ден сөз талап/ім/ға бол/ты/сын кез.
3) Бас бол/та/мақ оң/мақ/ бас/ай/ қиын.
4) Біл/ды/ді мың/ім жық/ек/ар
Біл/ар/ті бір/ жық/ді/
3. Естілуі бойынша берілген сөздерді орфографиялық нормасы бойынша жаз
Башшы, Сараарқа, Дошжан, теңізші,жасса, түңі, ашша, сөссіз, сөмбеді, жамбады, жамбыр, Бейсембай, тайақ, тұссыз, Сарөзек, сөшшең, қашша, үшүн, бұрұн, азық – түлүк, сегізғанат. Уважаемый пользователь полный текст материала вы можете смотреть в скачиваемом файле. На этой странице приведен только краткий обзор материала на тему Дыбыс үндестігі реферат.